چهل حديث از امام مجتبی(عليه السلام)

نصيحت از سر اخلاص

هان ای مردم! کسی که برای خدا نصيحت کند و کلام خدا را راهنمای خود گيرد، به راهی پايدار رهنمون شود و خداوند او را به رشد و هدايت موفّق سازد و به نيکويی استوار گرداند، زيرا پناهنده به خدا در امان و محفوظ است و دشمن خدا ترسان و بیياور است و با ذکر بسيار خود را از [معصيت خدای] بپاييد.

مسند الامام المجتبی (عليه السلام)

شناخت هدايت

به يقين بدانيد که شما هرگز تقوا را نشناسيد تا آن که صفت هدايت را بشناسيد، و هرگز به پيمان قرآن تمسّک پيدا نمی‌کنيد تا کسانی را که دورش انداختند بشناسيد، و هرگز قرآن را چنان که شايسته تلاوت است تلاوت نمی‌کنيد تا آنها را که تحريفش کردند بشناسيد، هر گاه اين را شناختيد بدعتها و بر خود بستن‌ها را خواهيد شناخت و دروغ بر خدا و تحريف را خواهيد دانست و خواهيد ديد که آن که اهل هوی است چگونه سقوط خواهد کرد.

تحف العقول

فاصله ميان حقّ و باطل

بين حقّ و باطل به اندازه چهار انگشت فاصله است، آنچه با چشمت بينی حقّ است و چه بسا با گوش خود سخن باطل بسياری را بشنوی.

تحف العقول

آزادی و اختیار انسان

هر که گناهان را به خداوند نسبت دهد، به تحقیق، فاجر و نابکار است. خداوند به زور اطاعت نشود، و در نافرمانی مغلوب نگردد، او بندگان را مهمل و سرِخود در مملکت وجود رها نکرده، بلکه او مالک هر آنچه آنها را داده و قادر بر آنچه آنان را توانا کرده است میباشد، آنان را فرمان داده تا به اختیار خودشان آن را بپذیرند و نهیشان نموده تا به اختیار خود بر حذر باشند.

تحف العقول

زهد و حلم و درستی

از حضرت امام حسن مجتبی(علیه السلام) پرسیده شد که زهد چیست؟فرمود: رغبت به تقوا و بیرغبتی در دنیا. سؤال شد حلم چیست؟ فرمود: فرو بردن خشم و تسلّط بر نفس. سؤال شد سداد و درستی چیست؟ فرمود: برطرف نمودن زشتی به وسیله خوبی.

تحف العقول

تقوا

تقوا و پرهیزکاری سرآغاز هر توبه ای، و سرّ هر حکمتی، و شرف و بزرگی هر عملی است، و هر که از با تقوایان کامیاب گشته به وسیله تقوا کامیاب شده است.

تحف العقول

حقیقت کرم و دنائت

از امام مجتبی سؤال شد: کرم چیست؟فرمود: آغاز به بخشش نمودن پیش از درخواست نمودن و اطعام نمودن در وقت ضرورت و قحطی. سؤال شد: دنائت و پستی چیست؟ فرمود: کوچک بینی و دریغ از اندک.

تحف العقول

لئامت و پستی

پستی آن است که شکر نعمت را نکنی.

تحف العقول

 خلیفه به حقّ

خلافت فقط از آنِ کسی است که به روش رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم)برود، و به طاعتِ خدا عمل کند، و به جان خودم سوگند که ما اهل بیت نشانه های هدایت و جلوه های پرفروغ پرهیزگاری هستیم.

تحف العقول

 مشورت مایه رشد و هدایت

هیچ قومی با همدیگر مشورت نکنند، مگر آن که به رشد و کمالشان هدایت شوند.

تحف العقول

رفیق شناسی

امام حسن(علیه السلام) به یکی از فرزندانش فرمود: ای پسرم! با احدی برادری مکن تا بدانی کجاها می رود و کجاها می آید، و چون از حالش خوب آگاه شدی و معاشرتش را پسندیدی با او برادری کن به شرط این که معاشرت، بر اساس چشم پوشی از لغزش و همراهی در سختی باشد.

تحف العقول

بعضی از مردم

مردم، بنده دنيايند و به ظاهر، دم از دين مى‏ زنند و تا زمانى كه زندگی‏شان تأمين شود، از آن دفاع می‌كنند؛ امّا چون در بوته آزمايش قرار گيرند، ديندارانْ اندك‏ اند.

تحف العقول

خویشاوند و بیگانه واقعی

خویشاوند و بیگانه واقعیخـویشاونـد کسـی است کـه دوستـی و محبّت، او را نـزدیک کرده باشد و اگـر چـه نـژادش دور بـاشد.و بیـگانـه کسـی است کـه از دوستـی و محبّت به دور است و گرچه نژادش نزدیک باشد.

تحف العقول

 اعتماد به مقدَّرات الهی

هر که به نیک گزینی خداوند دلگرم باشد، آرزو نمیکند در وضعی جز آنچه خدا برایش برگزیده، باشد.

تحف العقول

بهترین چشم و گوش و دل

همانا بیناترین دیده ها آن است که در طریق خیر نفوذ کند، و شنواترین گوشها آن است که پند و اندرز را در خود فرا گیرد و از آن سود برد، سالمترین دلها آن است که از شبهه ها پاک باشد.

تحف العقول

تزکیه در پرتو عبادت

به راستی هر که عبادت را به خاطر عبادت طلب کند خود را تزکیه نموده است. هر گاه مستحبّات به واجبات زیان رساند آن را ترک کنید.

تحف العقول

عاقل خیرخواه

عاقل و خردمند به کسی که از او نصیحت و اندرز خواهد، خیانت نکند.

تحف العقول

امید و پشتکار

برای دنیایت چنان کار کن که گویا همیشه زندگی میکنی، و برای آخرتت به گونه ای کارکن که گویا فردا خواهی مُرد، و اگر عزّتی بدون بستگان و شکوهی بدون سلطنت خواهی، از معصیت و نافرمانی خدا به طاعت و فرمانبری خداوند عزّوجلَّ درآی.

بحار الانوار

پرهیز از تملّق و بدگویی

امام به شخصی فرمود: مبادا مرا ستایش کنی، زیرا من خود را بهتر می شناسم، یا مرا دروغگو شماری، زیرا دروغگو اندیشه و عقیده [ثابتی] ندارد، یا کسی را نزد من بدگویی نمایی.

تحف العقول

عوامل هلاکت آدمی

هلاکت و نابودی مردم در سه چیز است:کبر، حرص، حسد.

تکبّر که به سبب آن دین از بین می رود و به واسطه آن، ابلیس، مورد لعنت قرار گرفت.

حرص که دشمن جان آدمی است وبه واسطه آن آدم از بهشت خارج شد.

حسد که سررشته بدی است و به واسطه آن قابیل، هابیل را کشت.

بحار الانوار

تقوا و تفکّر

شما را به پرهیزگاری و ترس از خدا و ادامه تفکّر و اندیشه سفارش می کنم، زیرا که تفکّر و اندیشه، پدر و مادر تمام خیرات است.

مجموعه ورام

همراهی با مردم

چنان با مردم مصاحبت داشته باش که خود دوست داری به همان گونه با تو مصاحبت کنند.

نزهة الناظر و تنبیه الخاطر

نقش عقل، همّت و دین

کسی که عقل ندارد، ادب ندارد و کسی که همّت ندارد، جوانمردی ندارد و کسی که دین ندارد، حیا ندارد.

بحار الانوار(ط-بیروت)

تعلیم و تعلّم

مردم را با دانشت، دانش بیاموز و خود نیز دانش دیگران را فراگیر.

بحار الانوار(ط-بیروت)

روی آوردن به چه کسی؟

نزد کسی مرو، مگر آن که به بخشش او امیدوار، یا از قدرتش بیمناک، یا از دانشش بهره مند، یا به برکت و دعایش امیدوار باشی، یا آن که بین تو و او پیوند خویشاوندی ای باشد.

بحار الانوار(ط-بیروت)

عقل و جهل

هیچ بی نیازی ای بزرگتر از عقل و هیچ فقری مانند جهل و هیچ وحشتی سخت تر از خودپسندی و هیچ عیشی لذّت بخشتر از خوش اخلاقی نیست.

بحار الانوار(ط-بیروت)

اوّل سلام، آن گاه کلام

کسی که پيش از سلام کردن، آغاز به سخن گفتن نمايد، جوابش را ندهيد!

الکافي

نيکی و پرسش؟

امام حسن علیه السلام فرمود: آغاز نمودن به بذل و بخشش پیش ازدرخواست و تقاضا، از بزرگترین شرافت و بزرگی است.

از هر معصوم چهل حدیث

فراگیرى علم

فرمود: علم و دانش را ـ از هر طریقى ـ فرا گیرید، و چنانچه نتوانستید آنرا در حافظه خود نگه دارید، ثبت کنید و بنویسید و در منازل خود در جاى مطمئن قرار دهید.

 إحقاق الحقّ

خوب پرسیدن

کسى که عادت سؤال و حالت پرس و جو دارد مثل آن است که نصف علم ها را فرا گرفته باشد.

کلمه الإمام الحسن (علیه السلام)

شکیبائى

 صبر و شکیبائى زینت شخص، وفاى به عهد علامت جوانمردى، و عجله و شتابزدگى (در کارها بدون اندیشه) دلیل بى خردى مى باشد.

کلمه الإمام الحسن (علیه السلام)

نشست و برخاست با علما

 هر که با علماء بسیار مجالست نماید، سخنش و بیانش در بیان حقایق آزاد و روشن خواهد شد، و ذهن و اندیشه اش باز و توسعه مى یابد و بر معلوماتش افزوده مى گردد و به سادگى مى تواند دیگران را هدایت نماید.

 إحقاق الحقّ

ویژگى قرآن

همانا در این قرآن چراغ هاى هدایت به سوى نور و سعادت موجود است و این قرآن شفاى دل ها و سینه ها است.

 بحارالأنوار

 خلقت انسان

 خداوند شما انسان ها را بیهوده و بدون غرض نیافریده و شما را آزاد، رها نکرده است. لحظات آخر عمر هر یک معیّن و ثبت مى باشد، نیازمندى ها و روزى هرکس سهمیّه بندى و تقسیم شده است تا آن که موقعیّت و منزلت شعور و درک اشخاص شناخته گردد.

تحف العقول

عبادت و پرستش

کسی که خدا را اطاعت و عبادت کند، خداوند همه چيز را مطيع او گرداند.

تحف العقول

دعای مستجاب

کسی که در قلبش جز رضا و خشنودی خدا خطور نکند، چون خدا را بخواند، من ضامن اجابت دعای او هستم.

الکافی

پاکدامنى

 اى فرزند آدم! نسبت به محرّمات الهى عفیف و پاکدامن باش تا عابد و بنده خدا باشى. راضى باش بر آنچه که خداوند سبحان برایت تقسیم و مقدّر نموده است، تا همیشه غنى و بى نیاز باشى. نسبت به همسایگان، دوستان و همنشینان خود نیکى و احسان نما تا مسلمان محسوب شوى. با افراد (مختلف) آنچنان بر خورد کن که انتظار دارى دیگران همانگونه با تو بر خورد نمایند.

نزهه النّاظر و تنبیه الخاطر

شهادت امام على (علیه السلام)

شخصى از میان شماها رفت که در گذشته مانند او نیامده است، و کسى در آینده نمى تواند هم تراز او قرار گیرد.

 إحقاق الحقّ

نشانه بخل

معناى آن چنین است که انسان آنچه را به دیگرى کمک و انفاق کند فکر نماید که از دست داده و تلف شده است و آنچه را ذخیره کرده و نگه داشته است خیال کند برایش باقى مى ماند و موجب شخصیّت و شرافت او خواهد بود.

تحف العقول

مكارم اخلاق

مكارم اخلاق ده چيز است: ۱. راستگوئى ۲. نوميدى راستين از غير خدا ۳. بخشش به نيازمندان ۴. خوش خلقى ۵. پاداش در برابر خدمات ديگران ۶. پيوند و رفت و آمد با خويشاوندان ۷. حمايت از همسايه ۸. توجّه به حقوق دوستان ۹. مهمان نوازى ۱۰. و مهمترين اينها شرم و حياء است.

تاريخ يعقوبى