عيد فــطر و آداب و رسوم آن در میان ایرانیان
عيد فطر يکي از دو
عيد بزرگ اسلامي است که در روز اول ماه شوال برگزار مي‌شود. مسلمانان پس از يک ماه
روزه و عبادت پروردگار، چشم به راه اين روز بزرگ مي‌باشند و اين‌روز را جشن
مي‌گيرند. عيد فطر بدرقه‌اي است بر ماه رمضان. در اين روز، روزه حرام است و گويي پس
از يک ماه اطاعت از پروردگار، همگان در ضيافتي که از سوي رب‌العالمين تدارک
ديده‌مي‌شود شرکت مي‌کنند.
در لغت به‌معني شکستن روزه و روزه‌گشودن آمده‌است و عيد فطر را عيد روزه‌گشادن نيز
مي‌‌گويند. در صبح عيد فطر در همه‌ي شهرها و روستاهاي سرزمين‌هاي اسلامي نماز عيد
فطر با تشريفات خاصي برگزار مي‌شود. گرچه نماز عيد فطر واجب نيست؛ اما تمام
مسلمانان علي‌الخصوص آنان که موفق به روزه گرفتن شده‌اند، شرکت در نماز عيد فطر را
مستحب مي‌دانند. برپايي نماز عيد فطر و ديگر مراسم مخصوص اين‌روز در نقاط مختلف
بسيار ديدني و شنيدني است که به‌شرح يکايک اين آداب و مراسم مي‌پردازيم.
فرارسيدن اول شوال، عيد سعيد فطر فرصت مناسبي را پيش روي ما نهاد، تا پس از بررسي و
استخراج و تنظيم اطلاعاتي گردآوري شده در پايگاه پژوهش¬هاي موضوعي "فرهنگ و تمدن
تاريخي" از پيشينه و چگونگي برپايي ايان عيد مذهبي در ايران شناخت و آگاهي بيشتري
حاصل نماييم . درهمين راستا پايگاه " فرهنگ و تمدن تاريخی" اداره کل پژوهش و آموزش
سيما براي بازگو كردن بخشي از تاريخ و فرهنگ اين سرزمين - ايران - به بيان برخي
مستندات تاريخي درخصوص آداب رسوم و چگونگي وداع و برپايي عيد و جشن ايرانيان و
جايگاه اين عيد در ميان ايشان پرداخته-است.
در اين پايگاه پژوهشي آن دسته از اطلاعات تاريخي موجود در پايگاه كه به موضوعاتي
چون پيشينه تاريخي اين عيد، آيين‌هاي مربوط به آن، برپايي جشن و نماز عيد در گذشته
به ويژه در ميان حكمرانان و... در فرهنگ و آيين و سنن ايرانيان پرداخته را استخراج
و ساماندهي كرده تا با شناخت و آگاهي از آنها اطلاعات بيشتري از جايگاه و اهميت اين
عيد در فرهنگ ديني¬مان حاصل نماييم.
در جزوه حاضر كه دربردارنده برخی از مستندات و شواهد تاريخ مذهبي ایران است می¬توان
موضوعات مطرح شده را با نگاهی دقیق¬تر و ژرف¬اندیشانه¬تر به¬عنوان يك سنت و آيين
مطرح و مورد بررسی و تحلیل قرارداد.
شايان ذكر است با جاري و كاربردي ساختن اين اطلاعات در نظام پژوهشي و تولیدات
سازمانی در قالب‌هاي نمايشي (فيلم و سريال، تله تئاتر، انيميشن و...) غيرنمايشي
(مستند، تركيبي، ميزگرد، مسابقه، گزارش خبری و...) با مضامين معارفي، مي¬توان
اطلاعاتي از تاريخ مذهبي و فرهنگی ايران اسلامي را به بيننده ارائه نمود.
ويژگي‌هاي خاص پايگاه پژوهش‌هاي موضوعي "فرهنگ و تمدن تاريخي" كه آن را از ديگر
پايگاه‌هاي اطلاعاتي- پژوهشي نه تنها در سازمان صدا و سيما بلكه از ديگر مراكز علمي
و پژوهشي متمايز مي‌سازد آن است كه:
اين پايگاه به مانند يك دايره¬المعارف بزرگ تاريخي با بهره‌گيري از اسناد و مدارك
دست اول و دوم معتبر تاريخي در حوزه فرهنگ و تمدن ايراني- اسلامي (از صدر اسلام تا
انقلاب اسلامي ايران) به بررسي و مطالعه، استخراج، گردآوري، تنظيم و ذخيره سازي
داده‌هاي تاريخي براساس سر فصل‌هاي موضوعي متنوع و متعدد پرداخته است تا براساس آن
كليه محققان و پژوهشگران، برنامه¬سازان و دست‌اندركاران توليدي و ديگر علاقمندان به
مطالعه در حوزه فرهنگ و تمدن ايران زمين از آن بهره¬مند شوند.
پايگاه فرهنگ و تمدن تاريخي اداره كل پژوهش و آموزش سيما افتخاردارد با ساماندهي،
پردازش، جهت¬دهي و پژوهش پايگاهي را تاسيس نموده¬است كه داده‌هاي آن:
• شامل 110 هزار فيش تحقيقاتي.(بيش از 85 هزار ركود)
• از بيش از 1260 عنوان كتاب.
• در محدوده زماني از صدر اسلام تا انقلاب اسلامي (در هشت دوره تاريخي مجزا).
• در محدوده جغرافيايي ايران زمين (مرزهاي ايران در سير تاريخي).
• در ساختار نمودار درختي (با سرفصل‌هاي موضوعي كلي و فرعي) اطلاعات خود را ارائه
نموده¬است.
در مجموعه جزوات با عنوان «برگي از تاريخ» كه بر اساس برخي از مناسبت¬هاي ملي
مذهبي موضوعات خاص تهيه و تنظيم شده¬است؛ داده¬هاي در قالب فيش¬هاي تحقيقاتي با
عناويني چون: موضوع فيش، شرح فيش، ساير اطلاعات (كه شامل: نام كتاب ، نويسنده،
مترجم، ناشر، سال نشر، محل نشر)، صفحه كتاب (كه فيش از آنها استخراج شده)، نام مآخذ
و دوره تاريخي كه فيش و موضوع مربوط به آن است؛ تنظيم و ارائه ¬شده¬است.
پايگاه پژوهشي "فرهنگ و تمدن تاريخي" اداره كل پژوهش و آموزش سيما اميد دارد، با
توجه به پتانسيل‌هاي اطلاعاتي و پژوهشي موجود در حوزه تاريخ و در موضوعات
جغرافيايي، اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و موسسات تمدني¬جديد و با هدف ايجاد تنوع و
تحول در امر برنامه‌سازي و پشتيباني از برنامه‌هاي توليد، علاوه بر در اختيار
قراردادن اطلاعاتي جامع در اغلب زمينه¬هاي تاريخي، به پاسخي فراخور نياز پژوهشگران
و برنامه¬سازان دست يابد تا با ايجاد ارتباطي مستقيم با واحد¬هاي پژوهشي و توليدي
سازمان، بخشي از خلأهاي پژوهشي برنامه¬سازي را پرنمايد.
درخاتمه اشاره به اين نكته لازم و ضروري است كه فيش¬ها استخراج شده فقط به عنوان يك
نمونه ارائه گرديده و درخصوص انتخاب آنها گزينش خاصي لحاظ نشده است. اطلاعات هر يك
از فيش¬ها مستند بوده و هيچگونه دخل و تصرفی بر روی آنها صورت نگرفته، مگر در موارد
ضروری که در اين صورت نظرات ويراستار در داخل كروشه قيد شده¬است.
اميد است با ياري خداوند متعال، حاصل اين پژوهش كه به همت گروهي از اساتيد، محققان،
ويراستاران و ديگر همكاران اداره كل انجام گرفته¬است؛ مراحل نهايي خود را نيز
بپيمايد و مورد استفاده و بهره¬برداري كليه پژوهشگران، برنامه¬سازان و ديگر
علاقمندان به حوزه تاريخ، فرهنگ و تمدن قرارگيرد
http://tvr.iribtv.ir/
