چارتاقي نياسر، بنايي باستاني از اواخر عصر اشكاني و يا اوايل عصر
ساساني است.
اين بنا جزو كهن‌ترين و بزرگترين نمونه‌هاي چارتاقي ايران و سالم‌ترين
آنها است.
بنا با قاعده‌اي مربع‌شكل، اما درواقع ذوزنقه‌اي با اضلاع تقريبي 12
متر است كه براي ساخت آن تنها از سنگ‌هاي آهكي رسوبي و ملات گچ استفاده
شده است.
سبكي سنگ‌هاي متخلخل و سختي اندك و انعطاف‌پذيري ملات آن، موجب تحمل
زمين‌لرزه‌ها و پايداري بنا در عمر نزديك به دوهزار سال آن شده
است.چهار سوي اين بنا همانند ديگر چارتاقي‌ها كاملاً باز بوده و
هيچگونه در يا پنجره و بازدارنده‌هاي ديگري براي ورود به آن، وجود
نداشته است.
در سال 1380 كاربرد اين بنا و نيز ديگر چارتاقي‌هاي ايران، به‌عنوان يك
تقويم آفتابي يا شاخص اندازه‌گيري زمان با استفاده از تغييرات ميل
خورشيد، توسط رضا مرادي غياث‌آبادي شناسايي شد.
آنگونه كه در نقشه‌هاي آن ديده مي‌شود؛ ساختار تقويمي اين بنا به
گونه‌اي است كه در آغاز و ميانه هر يك از فصل‌هاي سال، پرتوهاي خورشيد
بامدادي به شكلي خاص از ميان پايه‌هاي بنا ديده مي‌شده و هنوز نيز ديده
مي‌شود.
دقت محاسبات تقويمي در اين چارتاقي در بين ديگر تقويم‌هاي آفتابي دنيا
بي‌نظير است و نشان‌دهنده توانايي‌هاي علمي نياكان ماست.
در آيين زروان حركات خورشيدي و وزش باد كه هر دو تجلي زمان هستند؛ از
اهميت فراواني برخوردار بوده‌اند.
از سوي ديگر وجود عناصر متعدد ديگر در حريم چارتاقي، نشان‌دهنده احترام
و تقدس اين ناحيه بوده است.
چشمه‌اي زلال با درخت چناري كهنسال و مسجدي نوساز بر جاي نيايشگاهي
باستاني، نمونه‌هايي از آن است.
چارتاقي نياسر امروزه به يكي از ميعادگاه‌هاي علاقه‌مندان نجوم و
ستاره‌شناسي در ايران تبديل شده است.
ارتفاع زياد نياسر، آسمان پاكيزه و درخشان، امكانات فراوان، نزديكي به
پايتخت و برخي از شهرهاي بزرگ، طبيعت دوست‌داشتني و از همه مهمتر وجود
يك بناي علمي باستاني، عواملي براي اين انتخاب بوده است. |
