يبوست، مشكلي آزاردهنده است كه كودكان و حتي شيرخواران را هم درگير
مي‌كند. در حقيقت مي‌‌توان گفت يبوست يكي از شايع‌ترين علل مراجعه به
مطب‌هاي فوق تخصص گوارش كودكان است.
به زبان ساده يبوست به دفع مدفوع سفت و دردناك مي‌گويند كه با ناراحتي
همراه است. البته در بسياري مواقع به اشتباه الگوي طبيعي دفع را به
حساب يبوست مي‌گذارند يا بر خلاف آن، كودك يبوست دارد ولي بموقع تشخيص
داده نمي‌شود.
در نوزادان، ممكن است پس از هر بار تغذيه با شير مادر دفع وجود داشته
باشد يا حتي دفع به فواصل 7 روز يك بار انجام شود، ولي نرم و بدون
هرگونه درد و ناراحتي. بنابراين، حتي اين الگوي دفع هم يبوست تلقي
نمي‌شود.
سن شروع تغذيه با غذاهاي كمكي، سن شايع بروز يبوست است. بعد از شروع
غذاي كمكي، بعد از رفتن به مهدكودك، بعد از اين كه كودك از شير مادر
گرفته مي‌شود و زماني كه به مدرسه مي‌رود همگي زمان‌هايي هستند كه
يبوست‌هاي عملكردي كه هيچ مشكل زمينه‌اي ندارند، به‌تدريج خود را نشان
مي‌دهد.
بيشتر از 90 درصد يبوست‌هايي كه پس از ماه‌هاي اول زندگي ديده مي‌شود،
معمولا ناشي از مشكلي زمينه‌اي نيستند؛ اما بر خلاف آن، يبوست در
دوران نوزادي يا ماه‌هاي اول تولد، حتما به بررسي تشخيصي نياز دارد.
علائم يبوست
يبوست ممكن است موجب بروز دردهاي شكمي، بي‌اشتهايي و بي‌قراري كودك
شود. در شرايطي هم ممكن است كودك به دليل دردناك بودن دفع، جلوي آن را
بگيرد. مثلا، ممكن است شيرخوار پايش را سيخ كرده و به خودش فشار بياورد
يا در سنين بالاتر، نوك پا راه برود و به خودش فشار بياورد تا جلوي
دفع را بگيرد.
اگر والدين متوجه چنين شرايطي نشوند، آب مدفوع جذب شده و يبوست تشديد
مي‌شود؛ در نتيجه، دفع بعدي دردناك‌تر خواهد بود. بنابراين نكته مهم
اين است كه اين چرخه معيوب را متوقف كنيم.
وجود رگه خون در مدفوع كه حتي گاهي به صورت حجم خون قابل ملاحظه‌اي روي
مدفوع مي‌چكد، نيز ديگر مشكلي است كه مي‌تواند موجب نگراني والدين شود.
يبوست همچنين مي‌تواند باعث بي‌اختياري مدفوع و كثيف شدن لباس زير كودك
شود. در حقيقت، مدفوع تازه از كنار توده مدفوعي كه به علت يبوست در
روده تشكيل شده، نشت كرده و منجر به چنين حالتي مي‌شود. متأسفانه، در
چنين شرايطي والدين تصور مي‌كنند اين مشكل به دليل تنبلي و بازيگوشي
كودك است، در حالي‌كه او اصلا نسبت به اين موضوع آگاه نيست.
در صورت بروز چنين مشكلي كودك را به هيچ وجه دعوا نكنند و او را مورد
تنبيه قرار ندهند.
درمان يبوست
در مراحل اوليه بهتر است ميزان مايعات مصرفي و فيبر رژيم غذايي افزايش
يابد. همچنين، در صورتي كه تغذيه تكميلي كودك شروع شده، مي‌توانيم از
آلو، كدو سبز و كدو حلوايي نيز در برنامه غذايي او استفاده كنيم؛ اما
در مراحل بعدي ممكن است نياز باشد از داروهايي خاص استفاده شود؛ البته
اين داروها معمولا بي‌ضرر هستند، اما بايد حتماً تحت نظر پزشك مصرف
شوند. در موارد خيلي شديد نيز نياز است، درمان سنگيني انجام شده و
تخليه روده صورت گيرد.
مهم‌ترين اصل آموزش و آگاهي والدين است. آنها بايد بدانند يبوست مشكل
نگران‌كننده‌اي نيست، ولي به زمان كافي براي درمان نياز دارد.
يكي از شايع‌ترين علل شكست درمان، قطع ناگهاني دارو است؛ به اين معني
كه والدين پس از بهبود يبوست، دارو را قطع كرده و ديگر مراجعه
نمي‌كنند؛ البته هنگامي كه دارو را كم مي‌كنيم، انتخاب رژيم غذايي
مناسب اهميت ويژه‌اي مي‌يابد. همچنين معمولا توصيه مي‌كنيم كه كودكان،
10 دقيقه بعد از وعده‌هاي غذايي چه دفع داشته باشند و چه نداشته باشند،
5 دقيقه روي لگن يا توالت بنشينند تا كم‌كم الگوي دفع مجدد برقرار
شود.
چنانچه يبوست درمان نشود مزمن شده و با پيشرفت آن دوره درمان هم مشكل و
طولاني خواهد شد.
به بچه‌ها شير بدهيد اما در حد تعادل
كودكاني كه پس از 2 سالگي مقادير زيادي شير در روز مصرف مي‌كنند، مستعد
ابتلا به يبوست هستند. بنابراين، بعد از 2 سالگي توصيه مي‌شود بيش از
450 ميلي‌ليتر شير در روز مصرف نشود. مصرف زياد شير همچنين، مي‌تواند
كم‌خوني فقرآهن نيز ايجاد كند. با وجود اين حذف كامل شير از رژيم غذايي
كودكان مبتلا به يبوست نيز صحيح نيست، بلكه بايد در حد تعادل استفاده
شود. در اين ميان، يكي از مهم‌ترين زمان‌هاي شروع يبوست، زمان قطع شير
مادر و شروع شير خشك يا شير پاستوريزه است.
دكتر الهام طلاچيان |
